Monitor en evaluatie pilot Onderbouwklas pro-vmbo: verslag van de implementatiemonitior bij scholen voor praktijkonderwijs schooljaar 2019-2020

Resultaten
Scholen noemen meerdere redenen om aan de pilot deel te nemen. Het meest genoemd is het voorkomen van ‘afstroom’ van het vmbo en daarmee een negatieve ervaring voor leerlingen en hun ouders. Met de pilot wordt beoogd positieve ‘opstroom’ mogelijk te maken. Een andere veelgenoemde reden is de doelgroep kansen te kunnen bieden, ze beter te kunnen bedienen opdat ze op de goede plek terecht komen en een grotere slaagkans hebben in het mbo. Naast scholen die het vmbo-diploma als doel zien, zijn er scholen die de pilot beschouwen als mogelijkheid voor meer maatwerk en ontschotting voor deze doelgroep. Soms is een reden voor deelname aan de pilot juist ook om uit te zoeken waar precies de meerwaarde en winst voor leerlingen zit van deze aanpak. Er bestaat bij ongeveer de helft van de pilotscholen al eerdere ervaring met vergelijkbare initiatieven voor de doelgroep die tussen pro en lwoo valt. Formalisering van een al bestaande praktijk is voor een aantal van hen dan ook een reden om mee te doen.  Aan de pilot nemen in het schooljaar 2019-2020 315 leerlingen deel.

Uit de inventarisatie blijkt dat scholen verschillen in hoe ze de onderbouwklas inrichten. De nu gemaakte keuzes zijn niet in beton gegoten; het is immers een pilot. De belangrijkste verschillen in de vormgeving en inrichting zijn vereenvoudigd weergegeven in een schema. Uit het schema blijkt dat de meeste scholen voorafgaand aan de start leerlingen selecteren en dit doen aan de hand van harde en/of zachte criteria, waaronder een aanduiding van niveau (leerlingen aan de bovenkant van de toelatingseisen van het pro). Ook heeft de meerderheid van de scholen gekozen voor het vormgeven van een aparte pro-vmbo klas, voor onderwijs op de pro-locatie, voor meer vmbo-kernvakken dan alleen Nederlands, Engels en wiskunde/rekenen, en voor vergelijkbare begeleiding die ‘reguliere’ pro-leerlingen krijgen. Ten aanzien van welke docenten betrokken zijn bij het onderwijs en het overstapmoment naar het vmbo tekenen zich in leerjaar 1 geen dominante keuzes af.

Het onderzoek
Tot september 2022 wordt de pilot onderbouwklas pro-vmbo gemonitord en geëvalueerd. De pilot maakt het tijdelijk en formeel mogelijk voor pro- en vmbo-scholen om samen onderwijs te verzorgen voor leerlingen waarover twijfel bestaat wat de juiste plek voor hen is: pro of vmbo met leerwegondersteuning (lwoo). Doel van de monitor en evaluatie is om in kaart te brengen hoe de pilot wordt vormgegeven en na te gaan of deze vorm van maatwerk leidt tot een betere plek en meer kansen voor leerlingen op het snijvlak pro/vmbo. Het onderzoek heeft een totale doorlooptijd van drie jaar, waarin regelmatig wordt gesproken met de deelnemende pro- en vmbo-scholen, enkele schoolbezoeken plaatsvinden en data-analyses worden gedaan op de doorstroom naar pro naar vmbo.

Gebruikte methode
De implementatiemonitor in schooljaar 2019-2020 is uitgevoerd middels een telefonische bevraging van de contactpersonen van alle deelnemende pro-scholen. Voor de gesprekken is een leidraad opgesteld, waarbij gebruik gemaakt is van de informatie uit de aanmeldingsformulieren. Vooraf is de gespreksleidraad toegezonden. De gesprekken besloegen tussen de driekwartier en anderhalf uur en hebben een rijk beeld van de start van het traject opgeleverd. Van elke gesprek is een uitgebreid verslag gemaakt en de verslagen zijn – op verzoek – teruggelegd aan de contactpersonen.