Notitie 'Analyse regionale patronen budgetmutaties'

De budgetaandelen voor gemeenten die volgen uit het bijstandsverdeelmodel in 2018 en 2019 verschillen van elkaar. De budgetmutaties vertonen een regionaal patroon: de meeste gemeenten in het westen gaan er in 2019 op vooruit, terwijl veel gemeenten in de rest van Nederland budgetaandeel inleveren. Dit onderzoek laat zien dat het regionale patroon in deze budgetmutaties zich over het algemeen niet laat verklaren door gewijzigde huishoudkenmerken, maar door de invloed van gewijzigde regionale kenmerken. Een regionaal patroon is niet per se onverwacht of incorrect. De regionale economie verandert immers en dat resulteert in veranderende bijstandsafhankelijkheid.

Drie regionale kenmerken vertonen een patroon dat vergelijkbaar is met het regionale patroon in de budgetmutaties. Allereerst verandert de beschikbaarheid van werk door ontwikkelingen in de regionale economie. Daarnaast gaat het om regionale kenmerken met een definitiewijziging als gevolg van noodzakelijk onderhoud (werken onder niveau en aandeel WW). Voor deze laatste twee kenmerken is het niet mogelijk om het effect van definitiewijzigingen te onderscheiden van het effect van een feitelijke ontwikkeling, omdat de kenmerken niet op basis van de oude definities gemaakt kunnen worden.

Meerdere gemeenten hebben na de voorlopige budgetbeschikking voor 2019 bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangegeven dat ze hun budgetmutatie niet goed konden verklaren. Het ministerie heeft daarom SEO Economisch Onderzoek en Atlas voor gemeenten gevraagd om nader onderzoek te doen naar de budgetmutaties en de oorzaken hiervan.

Dit onderzoek maakt gebruik van de gegevens die de grondslag vormen voor de budgetverdeling van 2018 en 2019. Deze bestanden bevatten voor alle Nederlandse huishoudens een groot aantal kenmerken, zoals huishoudsamenstelling, woonsituatie, leeftijd van huishoudleden, gemeente en buurt, enzovoorts. Allereerst zijn veranderingen in de regionale kenmerken, die gebruikt worden in het model, in beeld gebracht. Vervolgens is het bijstandsmodel in beide jaren met en zonder regionale kenmerken geschat om na te gaan wat het effect is van het opnemen van regionale kenmerken.