De (on)mogelijkheden voor nieuwe scholen in Nederland

Het aantal nieuwe scholen in het primair en voortgezet onderwijs per jaar ligt laag in Nederland. In het primair onderwijs gaat het om 10 tot 20 openingen per jaar op een totaal van zo’n 6.700 scholen. In het voortgezet onderwijs zijn het 1 tot 3 nieuwe hoofdvestigingen en 20 tot 70 nieuwe nevenvestigingen per jaar op een totaal van ongeveer 1.400 hoofd- en nevenvestigingen (inclusief agrarische opleidingscentra, AOC’s). De dynamiek die er in de huidige praktijk is, komt met name door uitbreidingen door bestaande besturen. De nieuwe scholen zijn in de startfase iets duurder en krijgen iets vaker een oordeel ‘zwak’ van de onderwijsinspectie.

Het is mogelijk om via beleid de toetreding te verhogen. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wil ‘richtingvrije planning’ invoeren, waarbij het stichten van scholen in het primair en voortgezet onderwijs onafhankelijk wordt gemaakt van richting (denominatie, geloof) van de school. Dit voornemen zou dusdanig kunnen worden uitgewerkt, dat het leidt tot meer toetreding. Of dat wenselijk is, is afhankelijk van het gewicht dat aan de mogelijke effecten wordt gegeven. Meer toetreding kan de innovatie en toegankelijkheid van het onderwijs vergroten, maar heeft het risico de kwaliteit op korte termijn te verlagen en de kosten voor de overheid te verhogen. De effecten van eventuele beleidsveranderingen zijn niet volledig voorspelbaar. Het is daarom zeer aan te bevelen om de effecten van nieuw beleid na invoering zorgvuldig te onderzoeken.

Onderstaand rapport is een voorstudie die SEO heeft uitgevoerd, met een beschrijving van huidig beleid en de huidige situatie qua aantallen en presteren van nieuwe scholen in Nederland. De voorstudie diende als basis voor een verkenning naar de effecten van verschillende manieren waarop richtingvrije planning vorm kan krijgen, die SEO Economisch Onderzoek samen met Oberon en TIAS heeft verricht. De voorstudie is samen met een voorstudie van TIAS samengevat. De samenvatting is te vinden op de SEO-site en samen met de voorstudie van TIAS ook hier te vinden.