Halverwege de jaren negentig werd in Nederland de Regulerende Energie Belasting (REB) van kracht. De REB is een soort accijns op energie, waarvan de opbrengst deels in de vorm van belastingverlaging, deels in de vorm van subsidies terug wordt gesluisd naar de gebruiker. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten. Ten eerste wordt verondersteld dat een hogere energieprijs leidt tot minder energiegebruik en ten tweede kan de introductie van energiebesparende technologieën worden gestimuleerd door middel van subsidiëring vanuit deze belastinginkomsten.

In deze studie is het effect van de REB op het huishoudelijke energiegebruik onderzocht. Verbruik van gas en elektriciteit zijn afzonderlijk geanalyseerd met behulp van een economisch gedragsmodel, waarin het verbruik verondersteld wordt afhankelijk te zijn van economische variabelen (prijzen en inkomen) en van sociaal-economische en demografische variabelen (gezinssamenstelling, opleiding, leeftijd, type woning etc.). Het model is gekwantificeerd voor de periode 1992-1999.

Het directe effect van de REB is niet groot. De belangrijkste oorzaak is de kennelijk zeer inelastische vraag naar gas en de matig elastische vraag naar elektriciteit. Bovendien was de prijsopslag van de REB in de beschouwde jaren nog bescheiden. Uit de analyse blijkt dat de prijselasticiteiten van gas en elektriciteit positief correleren met de prijs. Dat betekent dat een groter effect van de REB mag worden verwacht naarmate de prijzen verder stijgen.

De REB heeft mogelijk ook indirect effect. Ten eerste reageren huishoudens die de REB zeggen te kennen extra sterk op prijsprikkels. Daaruit zou men kunnen afleiden dat informatievoorziening op dit gebied van belang is. Ten tweede voorspelt de economische theorie dat de hogere energieprijs ervoor zorgt dat huishoudens oude apparaten mogelijk eerder vervangen en zullen investeren in energie-efficiënte apparaten. Hier is echter nog weinig onderzoek naar gedaan.

Met name elektriciteitverbruik hangt samen met inkomen. De onderzoeksresultaten wijzen op een positieve inkomenselasticiteit (de relatie is alleen niet sterk significant). Bovendien correleert het bezit van luxe huishoudelijke apparaten zoals wasdrogers en zonnebanken positief met inkomen. Wanneer het besteedbaar inkomen stijgt neemt het elektriciteitsverbruik toe. De opbrengsten van de REB worden deels aangewend voor belastingverlaging en daarmee wordt een deel van het REB-effect teniet gedaan. Wil men het effect van de REB optimaliseren, dan verdient aanwending van de REB-opbrensten voor andere dan inkomensverhogende maatregelen de voorkeur.