Evaluatie ISDE-KA: Effecten en kosten van duurzame warmte

De doeltreffendheid en doelmatigheid van de ISDE-KA zijn waarschijnlijk beperkt. Harde conclusies over de effectiviteit van deze subsidie voor duurzame warmte zijn niet mogelijk.

De Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) voor kleine apparaten (KA) vormt een tegemoetkoming in de investeringskosten van biomassaketels, pelletkachels, warmtepompen en zonneboilers, voor particulieren en de zakelijke markt. De regeling bestaat sinds 2016. SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de beleidsevaluatie van deze regeling uitgevoerd.

Resultaten
ISDE-KA is een subsidie die bijdraagt aan de productie van duurzame warmte. De apparaten die met deze subsidie worden aangeschaft produceren per jaar 5,3 PJ warmte; dit levert een besparing van maximaal 0,3 megaton CO2 per jaar. Het budget voor de ISDE-KA in 2019 is € 160 miljoen.

Voor de effectiviteit van de regeling is het nodig te weten of huishoudens en bedrijven de te subsidiëren apparaten ook zonder de subsidie zouden hebben aangeschaft: vinden er additionele investeringen plaats als gevolg van de subsidie?

De evaluatie concludeert dat de additionaliteit van de ISDE-KA voor zonneboilers beperkt is. De hoeveelheid zonneboilers is sinds 2014 ongeveer gelijk gebleven. Voor biomassaketels, pelletkachels en warmtepompen is de additionaliteit van de subsidieregeling waarschijnlijk beperkt. De aantallen biomassaketels, pelletkachels en warmtepompen zijn in de periode 2016 tot en met 2018 verder gegroeid. Het aantal lucht/water-warmtepompen is het sterkst gestegen en is in de periode 2015 tot en met 2018 verdubbeld. Deze groei begon voor alle categorieën apparaten al voorafgaand aan de subsidieregeling. Deze evaluatie maakt aannemelijk dat een groot deel van deze groei waarschijnlijk ook zonder de ISDE-KA-subsidie zou zijn bereikt.

De doelmatigheid van ISDE-KA is waarschijnlijk beperkt. De totale kosten voor de overheid – subsidie-uitgaven plus uitvoeringskosten – bedragen (bruto) gemiddeld 50 euro per ton CO2-reductie. Aangezien een groot deel van de duurzame apparaten waarschijnlijk ook zonder subsidieregeling zou zijn aangeschaft, is het aannemelijk dat de daadwerkelijke CO2-reductie toegerekend aan de regeling aanmerkelijk lager is.

Naast de effecten op duurzaamheid en CO2-besparing hebben de apparaten ook neveneffecten, waarvan vooral het effect op de luchtkwaliteit van belang is. De CO2-reductie van pelletkachels en biomassaketels weegt niet op tegen de negatieve milieueffecten op de luchtkwaliteit. Het is gunstig voor de welvaart om de subsidie voor biomassaketels en pelletkachels af te schaffen.

Gebruikte methode
Voor de evaluatie is geen standaardmethode toegepast, omdat er geen controlegroep beschikbaar is. Op basis van de beschikbare gegevens zijn geen harde conclusies mogelijk over de effectiviteit van ISDE-KA.

Via RVO.nl is een enquête gestuurd naar 3.500 subsidieaanvragers. De enquête maakt gebruik van de vignettenmethode om te analyseren in hoeverre kopers gestimuleerd zijn door de ISDE-KA. Bij deze methode krijgen respondenten enkele hypothetische situaties te zien. Daarbij moet men steeds onder verschillende voorwaarden kiezen wel of niet een bepaald apparaat aan te schaffen.

Daarnaast is gebruik gemaakt van de registraties van RVO.nl. Dit betreft de kenmerken van de aanvragers en de omvang van de toegekende subsidie. Via RVO.nl zijn gegevens verkregen over de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen van de gesubsidieerde apparaten op basis van testgegevens die leveranciers zelf aanleveren.

Voor de weging van de maatschappelijke kosten en baten van de ISDE-KA voor pelletkachels en biomassaketels is een mini-MKBA uitgevoerd. Dit is een analyse van de maatschappelijke kosten en baten om het effect van de subsidie op de welvaart te kunnen bepalen.

Kamerbrief met kabinetsreactie op de beleidsevaluatie ISDE-KA: https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-economische-zaken-en-klimaat/documenten/kamerstukken/2019/11/12/kamerbrief-met-kabinetsreactie-beleidsevaluatie-investeringssubsidie-duurzame-energie-isde