Notitie 'Activering en bescherming in de sociale zekerheid'

Het onderzoek
De afgelopen jaren is het aantal flexwerkers en zelfstandigen sterk gegroeid. Die trend hangt samen met de sterke prikkels die werkgevers hebben gekregen om ziekte en arbeidsongeschiktheid terug te dringen.  Vanuit verschillende kanten (o.a. de Commissie Regulering van Werk en de WRR)  komen er voorstellen om de verschillen tussen een vast dienstverband en een flexibele arbeidsrelatie te verkleinen. Doel van deze maatregelen is om flexibele werknemers en zelfstandigen beter te beschermen en om de trend richting flexibele arbeid te keren.

Het Verbond van Verzekeraars heeft SEO Economisch Onderzoek gevraagd om op basis van bestaande literatuur in beeld te brengen wat de effecten zijn van activerende prikkels in het huidige stelsel en wat de te verwachten effecten zijn van enkele beleidsvoorstellen die een rol spelen in het maatschappelijk debat.

Resultaten
De introductie van financiële prikkels voor werkgevers vanaf beging van de jaren ’90 heeft geleid tot een sterke daling van het aantal zieken en arbeidsongeschikten. Het gaat onder andere om de uitbreiding van de loondoorbetalingsperiode bij ziekte naar uiteindelijk twee jaar, de differentiatie van de werkgeverspremie voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering en de Wet Verbetering Poortwachter. De daling van het aantal zieken en arbeidsongeschikten heeft geleid tot een sterke daling van de werkgeverslasten voor ziekte- en arbeidsongeschiktheid. Tegelijkertijd heeft de toename van de werkgeversverplichtingen bijgedragen aan de groei van het aantal werkenden met relatief weinig bescherming, zoals flexwerkers en zelfstandigen zonder personeel.

Maatregelen die in het maatschappelijke debat zijn voorgesteld om de trend richting flexibele arbeid te keren zijn het verkorten van de loondoorbetalingsplicht bij ziekte en een uniforme basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid, die ook zelfstandigen dekt. Het verkorten van de loondoorbetalingsperiode bij ziekte leidt tot een toename van het aantal zieken en arbeidsongeschikten. Ook een uniforme basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid leidt tot een toename van het aantal arbeidsongeschikten als dit betekent dat er een uniforme premie komt voor zelfstandige en werkgevers en de differentiatie van de werkgeverspremie voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering verdwijnt.