Bruikbaarheid CBS Microdata

Het onderzoek
Werkgevers- en werknemersorganisaties (cao-partijen) kunnen de minister verzoeken om hun collectieve arbeidsovereenkomst (cao) algemeen verbindend te verklaren (avv). Hierdoor geldt de cao niet alleen voor de aangesloten partijen, maar voor alle werkgevers en werknemers in de cao-sector. Een belangrijke voorwaarde voor het algemeen verbindend verklaren van cao’s is het meerderheidsvereiste. Dat vereiste houdt in dat de cao is afgesloten door cao-partijen die een belangrijke meerderheid van de in de cao-sector werkzame personen vertegenwoordigen.

Cao-partijen voeren representativiteitsonderzoek uit in het kader van het avv-verzoek. Het doel van dit onderzoek is om het representativiteitscijfer te berekenen: het aandeel werknemers en werkgevers dat de cao-partijen vertegenwoordigen in de totale cao-sector. Er is onder cao-partijen behoefte aan alternatieve gegevensbronnen voor het uitvoeren van representativiteitsonderzoek. Dat geldt voornamelijk voor cao-sectoren met beperkte toegang tot registratiegegevens op sectorniveau (zoals pensioenfondsbestanden).

Eerder evaluatieonderzoek van SEO Economisch Onderzoek stelt dat CBS Microdata in potentie een geschikte bron zijn voor het uitvoeren van representativiteitsonderzoek (zie Van Kesteren & Heyma, 2021). In de CBS Microdata is informatie beschikbaar over de cao-code die de werkgever invult bij de loonopgave van de werknemer. De cao-code geeft weer onder welke bedrijfstak-cao de werknemer valt en is voor alle bedrijfstakcao’s beschikbaar. Dit onderzoek gaat nader in op de geschiktheid van CBS Microdata voor het berekenen van het representativiteitscijfer.

Methode
Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen zijn drie stappen doorlopen: de pilotfase, de fase gericht op bepaling van de externe validiteit en het opstellen van een praktische handleiding. Voor de pilotfase zijn in samenspraak met SZW vijf representativiteitsopgaven geselecteerd die in Van Kesteren & Heyma (2021) zijn beoordeeld als best practices. Vervolgens is het originele representativiteitsonderzoek dat ten grondslag ligt aan de representativiteitsopgave gereproduceerd op basis van CBS Microdata. Eventuele verschillen zijn nader verklaard op basis van documentanalyses en interviews met cao-partijen. Voor het bepalen van de externe validiteit zijn in samenspraak met SZW dertien representativiteitsopgaven geselecteerd. Voor deze selectie is gekeken of de omvang van de cao-sector zoals weergegeven in de representativiteitsopgaven, overeenkomt met de omvang van de cao-sector zoals berekend op basis van CBS Microdata. Tot slot is een praktische handleiding opgesteld voor het gebruik van de CBS Microdata bij representativiteitsonderzoek.

Resultaten
Er is een aantal voorwaarden waaronder het gebruik van CBS Microdata tot betrouwbare resultaten leidt. Alleen voor de cao-sectoren die voldoen aan deze voorwaarden is het gebruik van CBS Microdata een waardevol alternatief voor de huidige berekeningswijze. Zo zijn de CBS Microdata alleen bruikbaar als de cao van de cao-sector al eerder algemeen verbindend is verklaard en er een complete en betrouwbare KvK-registratie van direct aan de cao gebonden werkgevers beschikbaar is. Idealiter zijn ook de werknemers- en werkgeversdefinities uit de cao onveranderd ten opzichte van de vorige cao en zijn de in de cao uitgezonderde categorieën werkgevers en werknemers te identificeren in de CBS Microdata. Als één van deze voorwaarden niet wordt nageleefd, zal dit de betrouwbaarheid van de uitkomsten aantasten. 

Onder deze voorwaarden vormt de CBS Microdata een betrouwbare bron zijn voor het uitvoeren van representativiteitsonderzoek. De berekeningen van het representativiteitscijfer op basis van CBS Microdata komen grotendeels overeen met de oorspronkelijke representativiteitsonderzoeken van cao-partijen die zijn aangeduid als ‘best practices’. Vooral na correctie voor registratiefouten zijn de uitkomsten vergelijkbaar met die van de oorspronkelijke onderzoeken. Registratiefouten lijken vooral op te treden als er uitzonderingen zijn gemaakt voor bepaalde werkgevers en werknemers binnen de werkingssfeer van de cao. Hoe beter de uitgezonderde groepen werkgevers en werknemers zijn te identificeren in de CBS Microdata, hoe betrouwbaarder de uitkomsten van de CBS Microdata zijn.