Evaluatie van het 'Flying Food' project in Kenia: Is een waardeketen voor krekels levensvatbaar?

Flying Food’ was een zeer innovatief project dat verscheidene positieve resultaten en nuttige lessen heeft opgeleverd. De belangrijkste doelstelling, het opbouwen van een duurzame waardeketen voor krekelproducten in Kenia, is echter (nog) niet behaald. Dit was te wijten aan verschillende factoren, waaronder een onverwachte uitbraak van een krekelziekte. Deze ziekte was aan het einde van het project nog steeds niet onder controle en had ook ernstige consequenties voor het Oeganda-deel van het project.

De relevantie van het project voor de lokale context was ‘ex ante’ hoog, maar ‘ex post’ beperkt. Enerzijds was de focus op het genereren van inkomsten en voedselZekerheid duidelijk relevant voor producenten en consumenten aan de onderkant van de inkomenspyramide (Base of the Pyramid, BoP) in West-Kenia, gezien hun relatieve armoede en ondervoeding, met name eiwittekort. Anderzijds was de keuze om met kleine en relatief onervaren boeren te werken mogelijk een van de redenen voor de relatief lage effectiviteit van het project, gezien de schaalvoordelen en het belang van bijvoorbeeld strenge hygiëne-eisen.

De additionaliteit van het project was ook hoog ‘ex ante’, maar lager ‘ex post’. De additionaliteit op het gebied van ‘inputs’ was hoog omdat de projectactiviteiten van Flying Food vrijwel zeker niet bewerkstelligd zouden zijn zonder publieke steun. Daarnaast was de additionaliteit op het gebied van ontwikkelingsimpact hoog, omdat de focus op BoP-producenten en consumenten vrijwel zeker niet zou zijn ontstaan zonder publieke financiering. Anderzijds werden de ontwikkelingsresultaten die op deze manier werden nagestreefd niet bereikt.

De effectiviteit van het project was redelijk in termen van outputs, maar laag in termen van outcomes. Aan de aanbodkant van de markt slaagde het project erin om meer dan 300 boeren te trainen, maar slechts een klein deel daarvan begon uiteindelijk met duurzame productie van krekels. Aan de vraagkant van de markt was het project succesvol in het uitvoeren van consumentenonderzoeken, het verhogen van de bekendheid met krekels en het ontwikkelen van een aantal innovatieve krekelproducten. Op het gebied van marktontwikkeling werd vooruitgang geboekt met het opbouwen van een krekelwaardeketen middels het identificeren en ontwikkelen van verscheidene waardeketensegmenten. Vanwege de problemen aan de aanbodzijde lukte het echter niet om een actieve en duurzame lokale markt voor krekelproducten te creëren.

De duurzaamheid van het project is potentieel hoog, maar fragiel. Toen het project formeel afliep, kon het nog niet op zichzelf staan. Desondanks boekten projectpartners vooruitgang met het verbeteren van de vooruitzichten voor een financieel duurzame krekelwaardeketen in Kenia. Een grote stap vooruit in dit opzicht was bijvoorbeeld het aantrekken van een microfinancieringsinstelling (MFI) als een belangrijke speler in de waardeketen, welke niet oorspronkelijk deel uitmaakte van het projectplan. Tegen de tijd dat dit rapport werd opgesteld, was het project nog op zoek naar aanvullende financiering.

Dit rapport betreft een evaluatie van het Kenia-onderdeel van het project ‘Flying Food’, dat tot doel had een waardeketen voor krekelproducten te ontwikkelen in zowel Kenia als Oeganda. Het project ontving subsidie van de Nederlandse overheid via de Faciliteit voor Duurzaam Ondernemen en VoedselZekerheid (FDOV) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). FDOV ondersteunt publiek-private partnerschappen die gericht zijn op de ontwikkeling van de particuliere sector en het verbeteren van de voedselZekerheid in ontwikkelingslanden. Deze evaluatie is de eerste van vijf FDOV-projectevaluaties die voor RVO.nl worden uitgevoerd door SEO, PwC en AIGHD. Deze projectevaluatie werd uitgevoerd door SEO.

Deze evaluatie is uitgevoerd met een mix van kwalitatieve en kwantitatieve evaluatiemethoden. Kwalitatieve evaluatiemethoden omvatten semi-gestructureerde interviews met projectpartners, boeren en andere belangrijke belanghebbenden (zowel tijdens het veldbezoek in Kenia als in Nederland), evenals een analyse van projectdocumenten en andere relevante literatuur. Kwantitatieve methoden omvatten beschrijvende statistische analyse van gemonitorde projectgegevens, inclusief gegevens die op bedrijfsniveau werden verzameld door ICCO via Akvo Flow.