Kansenongelijkheid in Nederland

Dit rapport is een vervolgstudie op eerdere onderzoeken (2023-63) en (2022-38) uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek (Kansenongelijkheid in Nederland).

Resultaten
Voorzieningen thuis – zoals een eigen slaapkamer, een voedzaam ontbijt en een fiets – leveren de grootste bijdrage aan het benutten van het potentieel van jonge kinderen volgens basisschoolleerkrachten van groep 5. Daarnaast geven leerkrachten aan dat een stressvolle thuissituatie de grootste belemmerde factor is voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Ongeveer een derde van de kinderen in groep 5 heeft te maken met een stressvolle thuissituatie, vooral door financiële beperkingen en een groot aantal zorgtaken. Kinderen met betere voorzieningen thuis, meer mogelijkheden om te ontspannen en zicht te ontwikkelen, en minder stress doen het beter op school. Scores op de eindtoets correleren positief met al deze hulpbronnen, zelfs als rekening wordt gehouden met het ouderinkomen en buurtkenmerken. Hogere scores op de eindtoets vertalen zich uiteindelijk voor het kind in een hoger inkomen later en voor de Nederlandse samenleving in burgers die zich vaker zelfstandig kunnen redden.

Onderzoek
Dit onderzoek brengt (net als in 2021 en 2023) verschillen in hulpbronnen thuis in beeld met een unieke enquête onder kinderen uit groep 5 van basisscholen in Nederland. Het gaat om ontwikkelmogelijkheden, zoals de mogelijkheid om boeken te lezen en musea te bezoeken, om ontspanningsmogelijkheden, zoals sporten en op vakantie gaan, en om voorzieningen thuis, zoals een dagelijks ontbijt en het hebben van een eigen kamer. Sinds 2023 is ook gevraagd naar (financiële) stress in gezinnen en dit jaar is aanvullend gevraagd naar zorgbehoefte en jeugdzorg.

Er bestaan grote verschillen in hulpbronnen die correleren met schoolprestaties. Daarnaast groeien kinderen op in wijken met verschillende niveaus van leefbaarheid die ook een bron van kansenongelijkheid blijken te zijn. Doorrekening van deze verschillen toont een effect op het latere inkomen. Beleidsopties om vooral ontwikkel- en ontspanningsmogelijkheden te vergroten lijken kansrijk om kansen meer gelijk te maken voor jonge kinderen en zo inkomensverschillen te verkleinen.

Gebruikte methode
Het onderzoek bestaat uit een literatuuroverzicht aangevuld met een enquête onder leerkrachten. De berekeningen zijn gemaakt aan de hand van Kansrijk Onderwijsbeleid van het Centraal Planbureau.