Literatuurstudie impliciete overheidsgarantie banken

Het ministerie van Financiën heeft SEO gevraagd om een literatuuroverzicht te maken van empirische economische studies die een kwantitatieve analyse maken van de omvang van de impliciete subsidies die zowel Europese als niet-Europese banken ontvangen. De directe aanleiding voor deze vraag is de evaluatie van de bankenbelasting die het ministerie van Financiën zelf heeft uitgevoerd.

De literatuurstudie laat zien dat er vooral veel studies van de omvang van de TBTF subsidies zijn gedaan in de nasleep van de crisis. De resultaten van die studies geven aan dat er financiële voordelen zijn voor TBTF banken van de impliciete garantie door overheden. De hoogte van het voordeel is moeilijk te bepalen, en kent naast een grote spreiding ook een grote variatie over de tijd. De meest recente schattingen zijn uit 2016. Daarna zijn er geen schattingen beschikbaar. Er zijn ook meer studies voor de VS dan voor Europa, met slechts twee studies die specifiek voor Nederland resultaten geven. De studies geven beperkt zicht op ontwikkeling in de tijd na 2016 maar laten voor die tijd zien hoe de impliciete subsidie eerst sterk toenam, met een hoogtepunt in 2009 en vervolgens weer daalde. Hoe de subsidie zich na 2016 heeft ontwikkeld, kunnen we niet op basis van beschikbare empirische studies vaststellen. In de jaren 2014-2016 lijkt de dalende trend niet door te zetten. Factoren die zouden kunnen bijdragen aan een verdere daling van de omvang van de subsidies zijn de marktrentes die na 2016 nog verder omlaag zijn gegaan en reguleringseisen die verder zijn aangescherpt. Ook kunnen eerdere aanscherpingen van reguleringseisen vertraagd doorwerken in lagere schattingen voor impliciete subsidies. In dit onderzoek hebben we niet in kaart gebracht wat precies ontwikkelingen zijn geweest in het bankentoezicht die mogelijk zouden kunnen bijdragen aan een verdere daling van de subsidies. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat de impliciete subsidies tot nul zijn gedaald. Een vervolgstudie zou voor Europa de ontwikkeling van de impliciete subsidie in de periode na 2016 kunnen onderzoeken. Het ligt voor de hand dat de grote veranderingen in de regulering van TBTF banken effecten hebben gehad op de omvang van de TBTF subsidie, dit zou zichtbaar kunnen zijn in een dergelijke analyse.