Resultaten
Diverse regio’s vragen om bijdragen van miljarden euro’s uit het Nationaal Groeifonds voor investeringen in openbaar vervoer. Een voorbeeld is het doortrekken van de Noord-Zuidlijn van Amsterdam naar Schiphol en Hoofddorp. De voorstellen die de regio’s indienen combineren openbaar vervoer met woningbouw in stedelijke gebieden. De effecten en baten van de OV-investeringen zijn niet afzonderlijk in beeld gebracht. Daardoor bestaat het risico dat de baten van woningbouw onrendabele OV-investeringen rendabel doen lijken (door ‘meeliften’). OV-investeringen moeten op hun eigen merites worden onderzocht. Dat kan door de effecten, kosten en baten te onderzoeken tegen twee achtergronden: respectievelijk zonder en met woningbouw in stedelijke gebieden.

De indieners maken niet duidelijk of de openbaar vervoervoorstellen maatschappelijk rendabel zijn. De voorstellen claimen baten-kostenverhoudingen groter dan 1, maar daarbij is een hoge groei van de bevolking en de economie verondersteld. Voor zover er analyses zijn uitgevoerd met een lagere groei, is de baten-kostenverhouding daarin lager dan 1.

Diverse onderzoeken geven aan dat het openbaar vervoergebruik permanent zou kunnen terugvallen na de Coronacrisis, met name in de spits, door meer thuiswerken. Dit is echter nog onzeker. Dit pleit voor uitstel van (grote) investeringen tot de gevolgen van de Coronacrisis duidelijk worden. En het vraagt in elk geval om een gevoeligheidsanalyse met een lager OV-gebruik. Sommige voorstellen melden dat de lange termijngevolgen van de Coronacrisis onzeker zijn, maar trekken daar geen consequenties uit.

Het Nationaal Groeifonds richt zich in het bijzonder op vergroting van de economische groei op lange termijn. Uit tentatieve berekeningen van SEO blijkt dat circa vijf tot tien procent van de voorgestelde investeringen in openbaar vervoer terugkomt in een hoger BBP. Naast de openbaar vervoer voorstellen is ook een plan voor het beter bevaarbaar maken van rivieren becommentarieerd.

Het onderzoek
De staf van het Nationaal Groeifonds heeft prof. Carl Koopmans van SEO gevraagd om te adviseren over vijf ingediende bereikbaarheidsvoorstellen. Dit heeft hij gedaan in de vorm van korte notities. De notities richten zich met name op maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) van de voorstellen en op de effecten op het BBP.

Gebruikte methode
De advisering bestond uit gesprekken met de staf, werksessies met andere adviseurs, overleg met het Centraal Planbureau en het opstellen van notities. Hierbij baseerde Koopmans zich op zijn uitgebreide ervaring met MKBA’s en transportprojecten.