Een uitgelezen kans voor nieuwkomers? Eindrapportage evaluatie pilot alternatieve examinering Nederlands voor nieuwkomers

Het onderzoek 
Voor veel nieuwkomers vormt het centraal examen Nederlands een struikelblok voor het behalen van een diploma op niveau. Het ministerie van OCW heeft in 2022-2023 een pilot opgezet waarbij nieuwkomersleerlingen een alternatief examen mogen maken in plaats van het centraal examen Nederlands. Leerlingen waarvan Nederlands niet de moedertaal is en die tot zes jaar in (Europees) Nederland onderwijs hebben gevolgd kwamen in aanmerking. De originele looptijd van de pilot was drie schooljaren (2022-2023 tot en met 2024-2025).    

Resultaten
Minstens 220 leerlingen van 30 scholen hebben deelgenomen aan de alternatieve examinering. Het aantal deelnemende vmbo-leerlingen was het grootst. Op bijna alle scholen worden door de docent Nederlands extra lessen geboden aan deelnemende leerlingen op het gebied van lezen, spelling en grammatica of krijgen de leerlingen extra lessen door een Nt2-docent. Ook nemen vrijwel alle scholen beide examens af (het alternatief én het centraal examen). Leerlingen en onderwijsprofessionals zijn enthousiast over de alternatieve examens. Als redenen geven ze op beter passend taalgebruik, het type vragen, de gebruikte woordenschat enzovoort.  

We zien dat het alternatieve examen gemiddeld beter is gemaakt dan het reguliere CE Nederlands voor zowel vmbo, havo als vwo. Deelname aan de pilot lijkt wel van invloed op het cijfer voor Nederlands, maar heeft niet voorkomen dat deze groep achterblijft qua slagingspercentage. Deze resultaten wijzen in de richting dat het alternatief beter wordt gemaakt dan het centraal examen Nederlands. Echter kunnen er geen uitspraken gedaan worden of het alternatief daarmee geschikter is. 

Methoden 
Het onderzoek bestond vier sporen: 1) een (digitale) monitor onder deelnemende scholen over implementatie, 2) een effectmeting via de CBS Microdata, 3) focusgroepen onder leerkrachten en deelnemers en 4) een verdiepend kwantitatief onderzoek dat dieper inging op de mogelijke bias in het centraal examen Nederlands en het alternatieve examen. Door het stopzetten van de pilot na één jaar baseert het onderzoek zich op één jaar dataverzameling, waar het oorspronkelijke idee drie jaar dataverzameling was. Het verdiepende onderzoek is in zijn geheel komen te vervallen. In de opzet van het onderzoek zou dit onderdeel namelijk in het tweede onderzoeksjaar plaatsvinden. Dat heeft (negatieve) invloed op de zeggingskracht van de resultaten. 

Eerdere rapportages
Klik hier voor het vooronderzoek en hier voor de tussenrapportage.