Grip op schaarste

Aanleiding
In het licht van vergrijzing en de al hoge arbeidsparticipatie benadrukken verschillende instanties (DNB, CPB en de SER) het belang van productiviteitsgroei om maatschappelijke ambities te realiseren. Dat vraagt om meer inzet van arbeidsbesparende technologie en scholing. Daarnaast pleit de Staatscommissie voor een gematigde, gerichte inzet van arbeidsmigranten in hoogwaardige banen. Dit versterkt innovatie en productiviteitsgroei en vermindert druk op publieke voorzieningen, in tegenstelling tot laagbetaalde arbeidsmigratie. 

Al deze oplossingen vergen echter aanpassingen van werkgevers. Zij moeten de arbeidsbesparende technologie daadwerkelijk in hun bedrijfsvoering gaan toepassen, werkenden scholen voor toekomstgericht werk en gerichter en gematigder inzetten op arbeidsmigratie. In de praktijk blijken deze aanpassingen vaak moeizaam van de grond te komen. 

Onderzoek 
Dit onderzoek verkent wat er nodig is om oplossingen op het gebied van technologie, scholing en arbeidsmigratie in de praktijk te realiseren. De analyse is gebaseerd op casusstudies in de land- en tuinbouw, de levensmiddelenindustrie en de ICT-sector: drie kraptesectoren met een relatief hoge inzet van arbeidsmigranten. Daarbij zijn enquêtes onder werkgevers uitgevoerd en praktijktafels georganiseerd met werkgevers en arbeidsmarktpartijen. Op basis hiervan zijn handelingsperspectieven geformuleerd voor zowel werkgevers als beleidsmakers. 

Resultaten
Een transitie naar een meer productieve economie vraagt om minder afhankelijkheid van laagbetaalde arbeid, zoals arbeidsmigranten die werk verrichten onder voorwaarden waarvoor Nederlandse werkenden niet kiezen. Dit onderzoek laat zien dat de beschikbaarheid van deze arbeidsmigranten investeringen in scholing en arbeidsbesparende technologie afremt. Beleidsmaatregelen zoals een verhoging van het minimumloon en een verdere regulering van flexibele arbeid kunnen deze vorm van arbeidsmigratie beperken en daarmee de prikkel versterken om te investeren in technologie en scholing. 

Daarnaast helpt het wegnemen van belemmeringen voor technologische adoptie en scholingsinvesteringen om productiviteitsgroei te realiseren. Voor de toepassing van arbeidsbesparende technologie vormen hoge kosten, een onzekere terugverdientijd en technische beperkingen in specifieke werkomgevingen belangrijke obstakels. Ook spelen weerstand onder personeel en een tekort aan technische vaardigheden een rol. Gerichte maatregelen zoals borgstellingen, arbeidsintensiteitsscans en publiek-private samenwerkingen kunnen investeringen in technologie stimuleren. 

Op het gebied van scholing remmen tijdgebrek, lage prioriteit, versnipperde informatie en kosten verdere ontwikkeling. Gerichte maatregelen zoals opleidingsverlof, individuele leerrekeningen en de inzet van leerambassadeurs kunnen deze barrières helpen doorbreken. 

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door subsidie van Instituut Gak.