De overstap van het vmbo naar de havo gaat niet van een leien dakje. Overstappers hebben naar eigen zeggen de meeste moeite met de snelheid waarmee de lesstof wordt doorgenomen, de meer abstracte/theoretische manier van toetsen, het hogere niveau van – met name – wiskunde op de havo en het maken van een haalbare planning. Om leerlingen hierop voor te bereiden en ze te begeleiden bieden scholen vooral coaching/mentoring aan en extra lessen aan om de vakinhoud bij te spijkeren.

De beste voorbereiding op de overstap naar de havo is volgens de leerlingen het volgen van een extra examenvak, examentraining(en) en wiskunde bijlessen. Op de havo draagt volgens de leerlingen de begeleiding door een maatje of buddy het meeste bij aan een goede overstap. Volgens een aantal bezochte (havo-)scholen is motivatie van leerlingen de belangrijkste eigenschap voor het maken van een succesvolle overstap. Door de leerlingen een doorstroomprogramma aan te bieden, wat inspanning en tijd van hen vraagt, laat je als school niet alleen zien wat er op de havo verwacht gaat worden, maar wordt er ook al een beroep gedaan op hun motivatie.

Niet elke leerling zit aan het begin van het voortgezet onderwijs op de juiste plaats. Daarom is het belangrijk dat opleidingen gestapeld kunnen worden of dat tussentijds doorstromen naar een hoger (of lager) opleidingsniveau mogelijk is. Eén van de stapelmogelijkheden is die van vmbo naar havo. In het kader van het Actieplan Gelijke Kansen is een subsidieregeling ontworpen voor het ontwikkelen van doorstroomprogramma’s om een soepele overstap van onder meer het vmbo naar het vervolgonderwijs (havo of mbo) te bewerkstelligen. Deze doorstroomprogramma’s worden tot en met 2022 door een consortium van onderzoeksinstituten gemonitord en geëvalueerd, waarbij SEO en Oberon het deelonderzoek naar de overgang van vmbo naar havo en mbo voor hun rekening nemen.

Dit onderzoek naar de programmatische aansluiting vmbo-havo sluit aan bij de monitor en evaluatie van de subsidieregeling Gelijke Kansen. De doelstelling van het ministerie van OCW is dat op termijn de lesstof en de examenprogramma’s van het vmbo en de havo beter op elkaar aansluiten. Dit maakt onderdeel uit van de curriculumherziening in het funderend onderwijs.

De informatie over de programmatische aansluiting is verzameld door middel van een enquête onder 242 havo 4 leerlingen die zijn overgestapt vanuit het vmbo, een enquête onder 97 scholen die doorstroomprogramma’s aanbieden met behulp van de subsidieregeling Gelijke Kansen, en gesprekken met vijf havo-scholen om voor deze cases een compleet beeld te krijgen van de programmatische aansluiting vmbo-havo. De bevindingen zijn daarmee volledig gebaseerd op de percepties van betrokkenen.