Slapend rijk; Arbeidsmarkteffecten van slapeloosheid

Twaalf procent van de Nederlandse bevolking heeft last van slapeloosheid. Dit kan gevolgen hebben voor hun prestaties op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld vanwege vermoeidheid overdag of (mentale) gezondheidsproblemen. Dit onderzoek brengt deze arbeidsmarkteffecten in kaart.

Resultaten
De kans op betaald werk neemt met 2,5 procentpunt af als mensen last krijgen van slapeloosheid. Hierdoor neemt het aandeel zonder werk onder deze groep toe van 16,3 naar 18,8 procent. De kans om in uitkering te belanden neemt met 2,3 procentpunt toe, van 8,0 naar 10,3 procent. Het gaat dan meestal om een arbeidsongeschiktheids- of Ziektewet-uitkering. Het bruto jaarinkomen van mensen die last krijgen van slapeloosheid daalt gemiddeld met 2,3 procent, ofwel ruim duizend euro per jaar. Voor personen met werk in loondienst daalt het loon gemiddeld met 1,7 procent. Dit is achthonderd euro per jaar.

Kosten voor de samenleving
De productie die hierdoor verloren gaat kost de samenleving minstens drie miljard euro per jaar. Deze arbeidsmarktbaten kunnen het verschil maken in een maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA) van interventies om slapeloosheid te voorkomen of te behandelen. Cognitieve gedragstherapie slapeloosheid (CGT-I) is bijvoorbeeld aantoonbaar effectief en bij vijf face-to-facebehandelingen kost deze interventie rond de zeshonderd euro. Als de klachten hierdoor bij een derde van de patiënten voor één jaar verdwijnen, dan wegen alleen de arbeidsmarktbaten al tegen deze kosten op.

Ondanks de beschikbaarheid van effectieve interventies wordt chronische slapeloosheid niet altijd goed behandeld. Dit heeft waarschijnlijk te maken met een tekort aan behandelaars, omdat verzekeraars behandeling door een psycholoog vanuit de basis-ggz niet vergoeden. Arbeidsmarktbaten van betere preventie en behandeling van slapeloosheid komen terecht bij de overheid die minder uitkeringen hoeft te betalen en hierdoor bij alle belastingbetalers, bij werkgevers die profiteren van een hogere arbeidsproductiviteit en minder ziekteverzuim en bij mensen met slapeloosheid zelf die hun arbeidsmarktperspectieven en beloning zien verbeteren.

Methode
In dit onderzoek verkennen we de arbeidsmarkteffecten van slapeloosheid, afgemeten aan een diagnose van de huisarts. We vergelijken de arbeidsmarktuitkomsten voor en na deze diagnose met de ontwikkeling van arbeidsmarktuitkomsten van een groep zonder slaapproblemen. Deze groep zonder slaapproblemen maken we op basis van waargenomen kenmerken vergelijkbaar. We corrigeren op verschillende manieren voor mogelijke vertekening van deze resultaten door samenhang van slapeloosheid met andere factoren die invloed hebben op arbeidsmarktprestaties, zoals problemen op het werk of een achteruitgang van de gezondheid. Ter vergelijking brengen we ook de arbeidsmarkteffecten van slaapapneu in kaart.