Studiekeuze in beweging

Het onderzoek
Er is op dit moment sprake van historisch grote personeelstekorten in Nederland, waarbij de krapte het grootst is voor de sectoren onderwijs, zorg, techniek en ICT. De huidige beleidsinzet van het ministerie van OCW is gericht op het enthousiasmeren van (aankomende) studenten om te kiezen voor opleidingen in tekortsectoren. Vanuit de politiek en de samenleving wordt regelmatig gevraagd naar meer of sterker sturende maatregelen om jongeren en volwassenen te sturen naar deze opleidingen. 

In dit onderzoek staan acht van dergelijke maatregelen centraal: 

• numerus fixus, 
• verlaging collegegeld, 
• verlaging of afschaffing lesgeld, 
• tweede studie in zorg en onderwijs tegen wettelijk collegegeld, 
• verhoging salaris BBL, 
• baangaranties, 
• diplomabonus, en 
• warme overdracht. 

Daarnaast doen we verdiepend onderzoek naar de rol van schoolkosten. 

Resultaten
De acht geëvalueerde maatregelen hebben geen bewezen effect op het verhogen van instroom in opleidingen voor een tekortsector. De maatregelen diplomabonus, baangarantie en warme overdracht leiden niet tot meer instroom in opleidingen die opleiden voor een duurzaam arbeidsmarktperspectief, maar zorgen mogelijk wel voor minder uitval binnen deze opleidingen. Financiële prikkels gericht op het verlagen van opleidingskosten zijn relatief duur en hebben geen bewezen effect op instroom. Een numerus fixus is zeer effectief in het verlagen van instroom in opleidingen die niet opleiden voor een tekortsector, maar er is geen bewijs dat dit ook resulteert in hogere instroom in opleidingen die opleiden voor een tekortsector. Ook zijn er geen aanwijzingen dat verschillen in schoolkosten mbo-studenten ontmoedigen om voor een opleiding in een tekortsector te kiezen. 

Gebruikte methoden
Dit onderzoek maakt gebruik van literatuuranalyse, interviews en focusgroepen, een analyse op basis van de CBS Microdata en een vignettenstudie. De interviewrespondenten hebben vanuit eigen ervaring en perspectief voor zowel bestaande als nieuwe maatregelen zicht gegeven op de doeltreffendheid, uitvoerbaarheid en voorwaarden, te verwachten of ervaren (neven)effecten en voor- en nadelen van de maatregelen. De analyse op basis van de CBS Microdata brengt voor bestaande maatregelen in beeld wat het effect is op studentenaantallen, het studiesucces en de samenstelling van de studentenpopulatie. Het vignettenonderzoek legt verschillende hypothetische scenario’s voor aan leerlingen die binnenkort hun studiekeuze moeten maken. Daarmee brengen we in kaart welke factoren een belangrijke rol spelen bij de studiekeuze.