Besparen door te sparren? De budgettaire effecten van de cliëntgerichte consultatie- en adviesfunctie voor mensen met dementie en zeer ernstig probleemgedrag

Achtergrond van het onderzoek
De zorg voor mensen met dementie en zeer ernstig probleemgedrag (D-zep) is intensief, complex en kostbaar. In Nederland kampen momenteel ongeveer 300.000 mensen met dementie en binnen deze groep vormt D-zep een relatief kleine groep van ongeveer 840 personen in 2024. De behandeling van deze groep vereist vaak tijdelijke, dure opnames in gespecialiseerde afdelingen van Regionale en Doelgroep Expertisecentra (REC’s en DEC’s).

Als alternatief voor een tijdelijke opname in een expertiscentrum bestaat sinds 2025 de inzet van cliëntgericht consultatie- en advies (CCA), waarbij cliënten in hun eigen woonsituatie (zijnde regulier verpleeghuis) kunnen blijven. Deze functie voorziet in ondersteuning door multidisciplinaire teams van specialistische professionals uit REC’s of DEC’s. Via CCA kunnen zorgverleners in verpleeghuizen beter omgaan met complex gedrag, waardoor escalaties en opnames is sommige gevallen worden voorkomen. In opdracht van het Kennisnetwerk D-zep heeft SEO onderzoek gedaan naar de effecten van deze interventie op de collectieve zorguitgaven.

Resultaten
De analyse laat zien dat de inzet van CCA bij 440 cliënten in 2024 naar schatting leidt tot een jaarlijkse kostenbesparing van bijna 1 miljoen euro, oftewel  2,7 procent van de totale uitgaven aan D-zep-cliënten in de REC’s en DEC’s. Deze besparing is toe te schrijven aan het voorkomen van opnames: in 13,2% van de gevallen waarbij CCA werd ingezet, kon opname in een REC of DEC worden voorkomen. Volgens de berekeningen betekent dit een gemiddelde besparing van circa 2.200 euro per cliënt.

Op de langere termijn (tot en met 2030) wordt verwacht dat de besparing verder oploopt tot ongeveer 1,1 miljoen euro per jaar. Deze inschatting houdt rekening met de verwachte toename van het aantal mensen met dementie in de totale bevolking. Een gevoeligheidsanalyse toont bovendien dat de CCA-functie al kostenbesparend is bij een effectiviteit van slechts 4,9% in het voorkomen van opnames – een aanzienlijk lager percentage dan de huidige schatting van 13,2%.

Methoden
De onderzoeksmethode is opgebouwd rond een beleidstheorie (Theory of Change) waarin de verwachte werking van CCA wordt beschreven. De kern van de beleidsthorie is dat door inzet van specialistisch advies van multidisciplinaire teams uit REC’s en DEC’s, de kennis en handelingsbekwaamheid in reguliere verpleeghuizen wordt versterkt. Dit leidt tot stabilisatie van de cliëntsituatie, vermindering van opnames, en uiteindelijk een positief budgettair effect.

Voor de doorrekening zijn meerdere databronnen gebruikt, waaronder registraties van opnames in 2023 en 2024 door expertisecentra, gegevens uit het een experiment van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) rond de CCA-functie en beleidsregels en tarieven van de NZa. Op basis van deze bronnen is een vergelijking gemaakt tussen een situatie mét CCA (waarbij sommige opnames worden voorkomen) en een nulalternatief zonder CCA, waarin alle cliënten binnen de doelgroep worden opgenomen in een expertisecentrum.