De arbeidsmarkt voor dierenartsen

Dit onderzoek beschrijft en analyseert de huidige en toekomstige arbeidsmarkt voor dierenartsen. Het gaat in op sturingsmogelijkheden om toekomstige tekorten en knelpunten te voorkomen en verhelpen. Het voorkomen en beperken van tekorten aan dierenartsen dient een publiek belang, omdat deze beroepsgroep bijdraagt aan dierenwelzijn, diergezondheid, voedselveiligheid, volksgezondheid en het milieu. Het ministerie van LNV en de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht hebben aan SEO gevraagd om dit onderzoek uit te voeren.

Het onderzoek
De arbeidsmarkt voor dierenartsen is in kaart gebracht op basis van data-analyse op bestaande bronnen, een zelf opgezet online onderzoek onder dierenartsen, scenario-analyse, bureauonderzoek en interviews met dierenartsen en andere betrokkenen in de sector.

SEO voerde het online onderzoek uit in samenwerking met Geelen Consultancy. De vragenlijst onder dierenartsen kende een hoge respons: bijna de helft van alle in Nederland werkzame dierenartsen heeft de vragenlijst ingevuld.

Door de combinatie van de verschillende onderzoeksmethoden beantwoordt het onderzoek onder andere de onderzoeksvragen:

• Hoeveel dierenartsen zijn er momenteel werkzaam in Nederland?
• Welk aandeel hiervan werkt in de praktijk en binnen welke differentiatie? (De differentiaties zijn: gezelschapsdieren, paarden en landbouwhuisdieren. Combinaties zijn mogelijk.)
• Welk aandeel werkt niet in de praktijk maar wel in een beroep waar de opleiding Diergeneeskunde essentieel voor is? (Voorbeelden zijn de NVWA en gerelateerd onderwijs en onderzoek.)
• Hoe hoog is de jaarlijkse instroom op de arbeidsmarkt? En wat is het aandeel in deze instroom van de Universiteit Utrecht, de Universiteit Gent en andere universiteiten?
• Hoeveel dierenartsen zijn overgestapt naar een ander beroep en om welke redenen hebben zij deze overstap gemaakt?
• Is het (gepercipieerde) tekort aan dierenartsen groter dan in andere beroepen?
• Wat zijn mogelijke toekomstige ontwikkelingen voor de arbeidsmarkt van dierenartsen?
• Welke handelingsperspectieven voor beleid zijn er om tekorten te voorkomen en beperken?

Belangrijkste conclusies
Ondanks tekortsignalen is niet eenduidig vast te stellen of de huidige schaarste aan dierenartsen hoger is dan voor andere (medische) beroepen. Een belangrijk signaal voor een tekort is dat meer dan de helft van de dierenartsen aangeeft dat de door hen ervaren werkdruk en werkstress samenhangt met onderbezetting. Bovendien zijn de startsalarissen en baanvindkansen van dierenartsen in de periode 2009-2020 harder gestegen dan de startsalarissen en baanvindkansen in andere delen van de arbeidsmarkt. Maar andere delen van de arbeidsmarkt kampen evenzeer met een hoge vacaturegraad en meer ervaren dierenartsen verdienen juist relatief weinig in vergelijking met andere beroepen.

Bij ongewijzigd beleid kunnen de ervaren tekorten in de toekomst toenemen en kan er een absoluut tekort aan dierenartsen ontstaan. De trendmatige groei van de vraag naar dierenartsen hangt samen met stijgende welvaart, technologische ontwikkeling en meer gezelschapsdieren. De trendmatige ontwikkeling van het arbeidsaanbod hangt deels samen met demografie (bijvoorbeeld oudere dierenartsen die met pensioen gaan) maar hangt ook voor een groot deel samen met beleid gericht op de instroom op de arbeidsmarkt.

Het is van belang om kernstatistieken op de arbeidsmarkt de komende jaren preciezer in kaart te brengen en waar nodig tijdig de instroom te verhogen en vroegtijdige uitstroom te beperken. Indien de arbeidsmarkt zich daadwerkelijk in een tekortscenario bevindt, kan inspiratie worden geput uit de volgende handelingsperspectieven, geïnspireerd op beleid in Frankrijk, het VK en de VS en beleid dat reeds wordt toegepast bij huisartsen en tandartsen:

1. Een programma met structurele supervisie, begeleiding en scholing tijdens en na het afstuderen kan leiden tot een soepelere transitie van de Masteropleiding Diergeneeskunde naar de arbeidsmarkt en minder vroegtijdige uitstroom.
2. De instelling van een opleiding op hbo-niveau en het (beter) organisatorisch inpassen van een hbo-functie en paraveterinairen kan de doelmatigheid in de sector vergroten en het tekort verlichten.
3. Het verhogen van het aantal studieplekken aan de Universiteit Utrecht en het meer toespitsen daarvan op de meest nijpende tekorten kan de instroom verhogen en deze beter doen aansluiten op de vraag.
4. Een hogere beloning van dierenartsen kan leiden tot minder uitstroom en meer instroom. De beloning van vrouwen loopt achter bij die van mannen en ervaren dierenartsen verdienen minder dan anderen. Het ligt voor de hand om in elk geval de beloning van deze groepen te verhogen.
5. Een betere taalbeheersing kan helpen om de instroom van buitenlandse dierenartsen te vergroten. Het beheersen van de Nederlandse taal is immers voor veel functies vereist.