Evaluatie btw-vrijstellingen

Resultaten
Een btw-vrijstelling heeft een prijsverlagend effect op prestaties met relatief klein aandeel inkoopkosten/inkoop-btw en vooral eindgebruikers (niet-ondernemer: consumenten maar ook de publieke omroep) als afnemers. Een btw-vrijstelling heeft een prijsverhogend effect op prestaties met een relatief groot aandeel inkoopkosten/inkoop-btw en vooral ondernemers als afnemers. Een btw-vrijstelling leidt dus niet altijd tot een prijsverlaging en kan zelfs tot een prijsverhoging leiden voor bepaalde prestaties. Dit is vanzelfsprekend bepalend voor de doeltreffendheid. Voor elk van de onderzochte vrijstellingen is in kaart gebracht welk effect de btw-vrijstelling heeft. Het effect wordt beperkt door de mate van doorberekening in de prijs. 

Een btw-vrijstelling kan daarnaast ook tot een administratieve lastenverlichting leiden doordat ondernemers geen btw-aangifte meer hoeven te doen. Dit geldt echter enkel wanneer er uitsluitend btw-vrijgestelde prestaties verricht worden. Wanneer een mix aan btw-belaste en btw-vrijgestelde prestaties verricht wordt is niet altijd sprake van een lastenverlichting doordat ondernemers de verschillende prestaties bij moeten houden en btw-aangifte moeten doen voor het btw-belaste deel.  

De btw-vrijstelling voor lijkbezorgers is doeltreffend. De doelmatigheid is beoordeeld als gemiddeld tot hoog. Lijkbezorgers verrichten vrijwel uitsluitend prestaties aan eindgebruikers. De vrijstelling heeft daarmee een prijsverlagend effect. De uitvoeringslasten zijn laag. De administratieve lasten zijn laag voor ondernemers die uitsluitend prestaties verrichten die onder deze vrijstelling vallen. De administratieve lasten zijn echter hoog voor ondernemers die ook belaste prestaties verrichten. 

De doeltreffendheid en doelmatigheid van de btw-vrijstelling voor schrijvers en journalisten is gemiddeld tot hoog. Voor schrijvers leidt de vrijstelling tot een vermindering van administratieve lasten. Journalisten voeren vaker een mix aan activiteiten uit, waardoor er niet altijd sprake is van een lastenverlichting. Schrijvers en journalisten verkopen aan zowel afnemers die wel en geen btw op inkoop kunnen aftrekken. De vrijstelling leidt enkel tot betere betaalbaarheid bij verkoop aan partijen die geen btw kunnen aftrekken: primair zijn dit consumenten en de publieke omroep. De uitvoeringskosten voor de belastingdienst zijn zeer gering. 

De doeltreffendheid en doelmatigheid van de btw-vrijstelling voor componisten wordt als laag beoordeeld. Vanwege de mix aan btw-belaste en van btw-vrijgestelde activiteiten bij componisten leidt de btw-vrijstelling voor componisten mogelijk tot een administratieve lastenverzwaring. Omdat er veelal aan btw-plichtige afnemers wordt verkocht en er sprake is van een laag aandeel inkoopkosten heeft de vrijstelling een zeer beperkte economische impact, mogelijk zelfs licht negatief. De uitvoeringskosten voor de belastingdienst zijn zeer gering.  

De btw-vrijstelling voor journalistiek cartoonisten en voordrachten en dergelijke diensten kent een laag doelbereik. Daardoor is de doeltreffendheid en doelmatigheid laag. We bevelen aan de btw-vrijstelling voor componisten, cartoonisten en de voordrachten en dergelijke diensten af te schaffen.   

De omzetgrenzen van de btw-vrijstelling voor fondswervende activiteiten wordt als doeltreffend en doelmatig beoordeeld. 

Het onderzoek
De evaluatie ziet op zogeheten optionele btw-vrijstellingen. Dit zijn vrijstellingen die al langer bestaan maar niet onder de vrijstellingen uit de Btw-richtlijn vallen. Lidstaten hebben de keuzemogelijkheid om de reeds bestaande vrijstellingen niet meer op te nemen. Daarnaast ziet de evaluatie op de omzetgrenzen van de btw-vrijstelling voor fondswervende activiteiten. Dit betreft een verplicht in te voeren vrijstelling met beperkte ruimte voor lidstaten om de wijze waarop de aanwezigheid van concurrentieverstoring wordt getoetst nader in te vullen. In Nederland is deze toets ingevuld door het vaststellen van bepaalde financiële omzetgrenzen waarbinnen de vrijstelling van toepassing is 

Het ministerie van Financiën heeft aan SEO Economisch Onderzoek gevraagd de evaluatie uit te voeren. De optionele vrijstellingen zijn in hun volledigheid onderzocht op doeltreffendheid en doelmatigheid. Daarnaast evalueert SEO Economisch Onderzoek de doeltreffendheid en doelmatigheid van de omzetgrenzen van de btw-vrijstelling voor fondswervende activiteiten. 

Methode
Het onderzoek is gebaseerd op deskresearch, interviews, een enquête en een data-analyse. Er zijn interviews gehouden met stakeholders en experts. Er is daarnaast een enquête uitgezet onder de doelgroepen uitvaartondernemers en de scheppende kunsten. De enquêtevragen waren gericht op het gebruik van de btw-vrijstelling, de uitvoerbaarheid, de complexiteit en mogelijke alternatieven. Verder is ook een data-analyse verricht met CBS-microdata door te kijken gegevens over omzet en afgedragen btw van lijkbezorgers te analyseren. Met de verschillende onderzoeksmethodes is inzicht verkregen in de werking van de btw-vrijstellingen in de praktijk. 

Lees hier de Kamerbrief van het ministerie van Financiën over dit onderzoek.