Evaluatie Servicedocument schoolkosten mbo

Resultaten
De bekendheid en de implementatie van het Servicedocument zijn blijkens dit onderzoek goed. De meeste regels uit het Servicedocument worden toegepast en uitgevoerd. In veel gevallen was dat al de regel voorafgaand aan de publicatie van het Servicedocument. Vrijwel alle geïnterviewde scholen hanteren het Servicedocument als kader voor hun schoolkostenbeleid. Het Servicedocument biedt daarbij volgens het overgrote deel van de respondenten bij scholen voldoende duidelijkheid over wat er onder de basisuitrusting valt en wat onder onderwijsbenodigdheden. Daar waar er nog onduidelijkheid is, betreft het specifieke opleidingen en vooral kosten voor ICT-middelen en kleding. Bij de helft van de mbo-instellingen heeft het Servicedocument geleid tot hogere kosten voor de school. Hierbij gaat het vooral om kosten voor persoonsgebonden gereedschappen en voor gebruiksmateriaal/oefenmateriaal. Bij ruim de helft van de mbo-instellingen heeft het Servicedocument geleid tot lagere kosten voor studenten. Dit betreft vooral kosten voor ICT-middelen en boeken.

Uit het onderzoek blijkt ook dat de communicatie richting studenten en ouders beter en uitgebreider kan en dat ook het beleid om te voorkomen dat studenten door hen aangeschafte materialen niet gebruiken in de praktijk nog verbeteringen behoeft.

De minister heeft op 8 juli 2021 het rapport met bijbehorende beleidsreactie naar de Tweede Kamer gestuurd, zie hier.

Het onderzoek
Studenten in het mbo hebben normaliter te maken met eigen kosten voor boeken en zaken als kleding, gereedschap en excursies. In het mbo waren (zijn) er zorgen over stijgende schoolkosten voor studenten, verschillen tussen opleidingen en onduidelijkheden en verrassingen (onverwacht hoge uitvallende kosten) voor studenten. Hoge schoolkosten voor studenten kunnen de toegankelijkheid van opleidingen belemmeren. Om deze zorgen aan te pakken hebben de MBO Raad, JOB en het miniserie van OCW het initiatief genomen tot de gezamenlijke opstelling van een zogeheten Servicedocument Schoolkosten. Dit Servicedocument is in de zomer van 2018 gepubliceerd.

Het Servicedocument beoogt duidelijkheid te geven over de zaken die voor rekening moeten komen van de instelling (basisuitrusting voor de opleiding) en de zaken die van de student mogen worden gevraagd (overige onderwijsbenodigdheden). Het Servicedocument heeft de volgende doelen:

1. Het stipuleert dat instellingen/opleidingen ouders en (aankomende) studenten informeren over de regels rondom schoolkosten en om de verwachte hoogte van schoolkosten vóór inschrijving van de student inzichtelijk te maken.
2. Het Servicedocument biedt een kader waarbinnen een school het schoolkostenbeleid vorm kan geven. Daarmee beoogt het Servicedocument:

• • instellingen in staat te stellen om binnen gemeenschappelijk vormgegeven kaders de juiste afweging te maken over de verdeling van kosten tussen de instelling en de student;
  • een betere handhaving mogelijk te maken door de Inspectie van het Onderwijs, door de algemene formulering in de wet in te vullen;
  • studentenraden beter in staat stellen hun instemmingsrecht uit te oefenen voor wat betreft de schoolkosten op hun instelling.

De hoofdvraag in dit onderzoek is: In welke mate zijn de doelen van het Servicedocument Schoolkosten behaald?

Gebruikte methode
Het onderzoek hanteert een mixed methods benadering en bestond uit de volgende onderdelen:

1. Deskresearch: de websites van 30 mbo-instellingen zijn bestudeerd en er is gebruik gemaakt van informatie uit de Schoolkostenmonitor 2018-2019 en de JOB-monitor.
2. Interviews met stakeholders: er zijn interviews gehouden met de voorzitter en enkele leden van het Netwerk Schoolkosten en leermiddelenbeleid en met de Inspectie van het Onderwijs.
3. Enquête onder onderwijsinstellingen: er is een online enquête verspreid onder alle mbo-instellingen. 150 personen werkzaam op 52 verschillende mbo-instellingen hebben de enquête ingevuld.
4. Interviews met onderwijsinstellingen: er zijn 18 verdiepende interviews gehouden, waarvan 10 met personen betrokken bij onderwijsteams en 8 met leden van het College van Bestuur.
5. Interviews met studentenraden: leden van enkele studentraden zijn geïnterviewd over hun betrokkenheid bij het schoolkostenbeleid van de onderwijsinstelling.
6. Enquête onder studenten: er is een enquête uitgezet onder het mbo-panel van ResearchNed. 743 mbo-studenten hebben meegedaan.