Mid-term evaluation of RVO's Climate and Energy Response Facility (CERF)

Achtergrond
Op verzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft SEO Amsterdam Economics tussen mei en december 2024 de tussentijdse evaluatie uitgevoerd van de Climate and Energy Response Facility (CERF). CERF is gestart in november 2021 en heeft als doel partnerlanden te helpen bij hun klimaat- en energietransities door middel van klimaatdiplomatie. Als intermediair faciliteert CERF samenwerkingen tussen Nederlandse ambassades, stakeholders uit partnerlanden en Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen. De eerste fase van CERF eindigt in 2025.

De evaluatie diende zowel om verantwoording af te leggen als om van te leren. Voor verantwoordingsdoeleinden beoordeelde het evaluatieteam de activiteiten en resultaten van CERF van november 2021 tot september 2024 om te bepalen in hoeverre het programma op schema lag om de doelstellingen te halen. Voor leerdoeleinden identificeerde het evaluatieteam de geleerde lessen en ontwikkelde het aanbevelingen om het programma verder te verbeteren.

Belangrijkste bevindingen

1. Relevantie: CERF werd door Nederlandse ambassades gezien als een waardevolle partner in klimaatdiplomatie vanwege haar flexibiliteit, technische expertise en netwerken. Niettemin vereist de selectie van landen en niches een diepere afweging van risico’s, kansen en landspecifieke omstandigheden, zoals infrastructuur voor hernieuwbare energie, politieke toezeggingen en bestaande lobby’s voor fossiele brandstoffen.
2. Coherentie: De programmatische aanpak van CERF bleek de samenhang binnen het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en andere RVO-instrumenten zoals ‘combitracks’ te bevorderen. Er was echter ruimte om de externe coördinatie met door Nederland gefinancierde programma’s, donoren, klimaatfondsen en NGO’s verder te verbeteren.
3. Korte termijn effectiviteit: CERF heeft met succes bij ambassades en, in mindere mate, partnerregeringen de bewustwording van klimaatvraagstukken vergroot. CERF bracht ook Nederlandse bedrijven in contact met partnerlanden voor kennisoverdracht en het faciliteren van innovatie en investeringen in de private sector. Dit bevorderde handels- en investeringskansen voor het Nederlandse MKB in niches als aquifer thermal energy storage (ATES) in Japan, ontbossingsmonitoring in Colombia, of afval-tot-energie initiatieven in Nigeria.
4. Impact op lange termijn: De transformerende impact van CERF was in de beginfase beperkt, vanwege het relatief kleine budget en de tijd die nodig is voor substantiële beleidsveranderingen. In sommige landen, zoals Algerije en Colombia, bleek CERF een transformatief lange termijn effect op het klimaat te kunnen hebben. In andere landen (zoals Zuid-Afrika en Indonesië) is dit minder waarschijnlijk, vanwege diepgewortelde belemmeringen voor detransitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie.
5. Genderfocus: ten tijde van de evaluatie hadden er nog maar weinig expliciete gendergerichte activiteiten plaatsgevonden, maar de in juni 2024 geïntroduceerde gendergids van het CERF legde meer nadruk op gender in CERF-activiteiten, en eind 2024 begonnen genderdoelstellingen deel uit te maken van de formulieren voor projectintakes. In de toekomst kan CERF gender mainstreaming verder bevorderen, gerichte genderanalyses uitvoeren en capaciteitsopbouw voor vrouwen in door mannen gedomineerde sectoren aanbieden.

Belangrijkste aanbevelingen

1. Actualiseer het monitoring- en impactkader: verbreed de veranderingstheorie van CERF met aanpassings-, biodiversiteits- en duurzaamheidsdoelen. Stel realistische doelen voor de middellange termijn die zijn afgestemd op de schaal en doelstellingen van het programma.
2. Pas strategieën aan voor onmiddellijke resultaten: concentreer middelen op korte termijn op landen met grote kansen, lokale betrokkenheid en sterke relaties tussen ambassade en CERF-adviseurs. Heroverweeg niches of landen met beperkte vooruitzichten.
3. Benut succesverhalen van de Nederlandse private sector en kennisinstellingen: bouw voort op bewezen successen om Nederlandse expertise wereldwijd te positioneren. Zo kunnen succesvolle innovatieve technologieën die zijn ontwikkeld voor Japan, Colombia en Nigeria worden opgeschaald naar andere landen met vergelijkbare behoeften.
4. Richt je op meer haalbare korte termijn resultaten op beleidsniveau. Voorbeelden van haalbare korte termijn resultaten zijn het opzetten van platforms, werkgroepen en het aanstellen van partneroverheidsvertegenwoordigers voor bepaalde niches zoals wind, zon, circulaire economie of ATES.
5. De betrokkenheid van investeerders vergroten: Ontwikkel een strategie om internationale financiële instellingen en partners op het gebied van klimaatfinanciering te betrekken. Stel een medewerker klimaatfinanciering aan om de samenwerking met organisaties als Invest International, FMO (Nederlandse ontwikkelingsbank) en GIZ (Duits instituut voor ontwikkelingssamenwerking) te versterken.
6. Strategische lange termijn focus: Creëer een coherente strategie voor betrokkenheid bij landen, niches en investeerders, gebaseerd op kansen, risico’s en capaciteiten van de Nederlandse ambassade. Dit kan inhouden dat de voortgang periodiek opnieuw wordt beoordeeld en dat middelen worden geconcentreerd op veelbelovende gebieden.

Methoden
Bij de evaluatie is een triangulaire aanpak toegepast, waarbij meerdere methoden zijn gebruikt:

1. Desk review van CERF-documenten.
2. Enquête onder 31 medewerkers van de Nederlandse ambassade in 21 CERF-landen.
3. Interviews met RVO-medewerkers en belangrijke CERF-stakeholders.
4. Case Studies: diepgaande evaluaties van CERF-activiteiten in Algerije, Colombia, Indonesië en Zuid-Afrika, met behulp van bijdrage-analyse om uitkomsten en transformatiepotentieel te evalueren.
5. Workshops: het evaluatieteam heeft een workshop “Theory of Change” gehouden om de veranderingstheorieën van CERF op landenniveau verder te operationaliseren, en een Validation & actie Workshop om de bevindingen te toetsen en aanbevelingen gezamenlijk uit te werken in een actieprogramma voor de verbetering van CERF.