Oplossingen voor arbeidsmarktkrapte

Het onderzoek
SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van Werkperspectief.NL onderzoek uitgevoerd naar sectorale oplossingen voor arbeidsmarktkrapte. Het onderzoek richt zich op drie oplossingen: het stimuleren van mobiliteit tussen sectoren, de inzet van het onbenut arbeidspotentieel en het verbeteren van de arbeidsproductiviteit.

Resultaten
Stimuleren van arbeidsmobiliteit
Er is een aanzienlijke bereidheid bij werknemers om van sector te veranderen. Soms zitten werkenden echter ‘vast’ in een sector, wat de arbeidsmobiliteit belemmert. Dit lijkt vooral het geval bij de overheid, het onderwijs, de zorg en delen van de industrie. De uitstroom per kwartaal lag in deze sectoren in de periode 2018-2022 tussen de 2 en 4 procent van de totale werkgelegenheid. De belangrijkste belemmeringen om de overstap naar een andere sector te maken zijn volgens werkenden zelf het ontbreken van diploma’s en werkervaring, de terugval in salaris, en verlies van zekerheid over werk en inkomen.

Inzetten van onbenut arbeidspotentieel
De omvang van het onbenut arbeidspotentieel is naar schatting 0.8 miljoen personen en 0,4 miljoen FTE (exclusief studenten). Het financieel aantrekkelijker maken van meer (uren) werken stimuleert deze groep naar eigen zeggen om meer te gaan werken. Verder is ook de werkgever aan zet: gebrek aan mogelijkheden om meer te werken bij de eigen werkgever en de hoge werkdruk zijn veelgenoemde redenen voor onderbenutte deeltijdwerkers om niet méér te gaan werken. Naast de traditionele groep van onbenut arbeidspotentieel lijkt er ook veel potentie te zitten in het langer laten doorwerken van ouderen die de pensioengerechtigde leeftijd al hebben behaald. Veel werkenden zijn bereid langer door te werken, zeker als werkgevers meer flexibiliteit bieden met betrekking tot bijvoorbeeld uren inplannen, thuiswerken en vrij nemen.

Groei van arbeidsproductiviteit
De afname in de arbeidsproductiviteitsgroei in Nederland is vermoedelijk deels te wijten aan beperkte investering in arbeidsbesparende technologieën. Slechts 25 procent van de werkgevers maakt gebruik van automatisering. Door de investering in deze technologieën te stimuleren, kan een grotere groei in arbeidsproductiviteit worden bereikt. Dat lijkt in het bijzonder te gelden voor specifieke sectoren als de horeca, specialistische zakelijke dienstverlening en cultuur, sport en recreatie. Zowel de ontwikkeling als het niveau van de arbeidsproductiviteit blijft in deze sectoren achter en mogelijkheden om de productiviteit te verhogen via investeringen in automatisering en robotisering blijven onderbenut.

Oplossingsrichtingen
Op grond van de bevindingen uit het onderzoek lijken de volgende oplossingsrichtingen kansrijk in de sectorale aanpak van arbeidsmarktkrapte:

• Zorg voor meer arbeidsbesparende technologie;
• Investeer meer in de matching en scholing van zij-instroom;
• Zorg voor aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden;
• Voer actief beleid om ouderen te stimuleren langer door te werken;
• Onderzoek sectoraal de mogelijkheden voor arbeidsproductiviteitsgroei.

Methode
Voor dit onderzoek zijn verschillende onderzoeksmethoden gebruikt. Allereerst is beschikbare kennis verzameld over de arbeidsmarkt via analyses op micro-databestanden van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Vervolgens is nieuwe aanvullende kwantitatieve en kwalitatieve informatie verzameld via een enquête onder het onbenut arbeidspotentieel en de werkzame beroepsbevolking. Tot slot zijn een literatuurstudie en documentanalyse uitgevoerd om meer zicht te krijgen op best practices met betrekking tot de aanpak van arbeidsmarktkrapte.