Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen

Het onderzoek
Kern van deze evaluatie is het beoordelen van de doeltreffendheid en doelmatigheid van in totaal acht verschillende fiscale regelingen voor ondernemers die inkomstenbelasting betalen over de winst uit onderneming (IB-ondernemers). IB-ondernemers bezitten eenmanszaak, maatschap, vennootschap onder firma (Vof) of commanditaire vennootschap (CV). De grootste regelingen die aan bod komen in deze evaluatie zijn de zelfstandigenaftrek, MKB-winstvrijstelling en de startersaftrek. Daarnaast zijn nog een aantal kleinere regelingen geëvalueerd.

Methode
Het onderzoek is uitgevoerd doormiddel van deskresearch, interviews met experts en stakeholders, een vragenlijst onder IB-ondernemers en analyses op basis van CBS Microdata. Als aanvulling op een eerdere evaluatie uit 2017 geeft deze studie meer handvatten aan het doel ‘ondernemerschap stimuleren’ en toetst op basis van CBS Microdata in hoeverre ondernemers investeren in werkgelegenheid, kapitaal of innovatie. Daarnaast zijn bij gebrek aan een controlegroep scenario’s voorgelegd aan IB-ondernemers om zodoende in kaart te brengen hoe zij reageren op versobering van een aantal fiscale regelingen.

Bevindingen
Deze evaluatie wijst uit dat de fiscale ondernemerschapsregelingen (zeer) beperkt doeltreffend zijn in relatie tot hun overkoepelende doel: het realiseren van maatschappelijke spill-overs via het stimuleren van ondernemerschap. Zo blijkt dat een kwart van de IB-ondernemers investeert in werkgelegenheid, kapitaal of innovatie. Dit aandeel is daarnaast afgenomen in de periode 2010 tot 2021. Verder zijn de zelfstandigenaftrek en MKB-winstvrijstelling grote ongerichte instrumenten, waardoor het risico op verspilling op de loer ligt.

De MKB-winstvrijstelling en de tbs-vrijstelling hebben als aanvullend doel fiscale neutraliteit tussen IB-ondernemers en dga’s te realiseren. Ten aanzien van dit doel zijn de deze regelingen in zekere mate doeltreffend en doelmatig.

Het onderzoek wijst tot slot uit dat voor de meewerkaftrek en de stakingsaftrek geen legitiem doel is gevonden. Deze regelingen zijn daarom per definitie niet doeltreffend en doelmatig.