Veilig voor de melder? Invoeringstoets Wet bescherming klokkenluiders

Het onderzoek
De Wet bescherming klokkenluiders (hierna: de Wbk) is op 18 februari 2023 in werking getreden. Een belangrijke doelstelling van de wet is om (potentiële) melders beter te beschermen, zodat zij minder risico’s lopen en eerder bereid zijn om misstanden te melden. Het ministerie van BZK heeft SEO gevraagd en invoeringstoets uit te voeren naar deze wet. Zo’n invoeringstoets is een evaluatie-instrument dat de werking van de nieuwe regelgeving in principe één jaar na invoering in de praktijk onderzoekt. 

Resultaten
Het melden van een vermoeden van een misstand kan een zeer zwaar proces zijn voor de melder. Of dit zo is hangt vooral af van de houding en de bedrijfscultuur van de organisatie waarbinnen de vermoede misstand speelt. 

De Wbk draagt duidelijk bij aan de bescherming van melders. Vooral de mogelijkheid om direct extern te melden, de verschuiving van de bewijslast en het vergroten van de groep melders die wordt beschermd zijn hierin belangrijke elementen. Zo kan door direct extern te melden een confrontatie met de werkgever worden vermeden. Daarnaast zijn de bevoegde autoriteiten vanwege hun toezichtrol in staat om handhavend op te treden. 

Wel geldt voor alle betrokken partijen (melder, werkgever, bevoegde autoriteiten is de definitie van het begrip misstand complex en dus moeilijk te begrijpen. Gevolg van deze complexe definitie is dat minder duidelijk is of de melder bescherming geniet. 

Methode
Om de onderzoeksvragen te beantwoorden zijn verschillende onderzoeksmethoden gebruikt. Zo is een vijftigtal diepte-interviews gehouden onder personen die ervaring hebben met de Wbk, waaronder melders, vertrouwenspersonen, juristen, andere specialisten en werkgevers. Ook is een analyse van het doenvermogen van melders gemaakt en is een juridische analyse van de wet gemaakt. Bovendien zijn drie enquêtes uitgezet, namelijk onder werkenden, vertrouwenspersonen en werkgevers.