Kansenongelijkheid in Nederland

Samenvatting
Dit rapport is een vervolgstudie op een eerder onderzoek (2022-38) uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek (Gevolgen van kansenongelijkheid in Nederland)

Resultaten
Ongeveer een derde van de kinderen in groep 5 heeft op dit moment te maken met een stressvolle thuissituatie, als gevolg van bijvoorbeeld financiële beperkingen. Op scholen waar kinderen meer ontspanningsmogelijkheden hebben en minder (financiële) stress ervaren, zijn de scores op de cito-eindtoets hoger. Ongeveer 1,2 punten van het totale effect van 1,8 punten is het gevolg van een hoger ouderinkomen en de resterende 0,5 punten als gevolg van verschillen in mogelijkheden en stress. Kinderen hebben het afgelopen jaar vaker van ontwikkel- en ontspanningsmogelijkheden gebruikgemaakt. Waarschijnlijk is dit het gevolg van het opheffen van maatregelen in verband met de coronapandemie. Het gebruik is voor alle kinderen evenredig gestegen, waardoor de ongelijkheid niet is afgenomen.

Onderzoek
Dit onderzoek brengt (net als in 2021) verschillen in hulpbronnen thuis in beeld met een unieke enquête onder kinderen uit groep 5 van basisscholen in Nederland. Het gaat om ontwikkelmogelijkheden, zoals de mogelijkheid om boeken te lezen en musea te bezoeken, om ontspanningsmogelijkheden, zoals sporten en op vakantie gaan, en om voorzieningen thuis, zoals een dagelijks ontbijt en het hebben van een eigen kamer. In 2023 is ook gevraagd naar (financiële) stress in gezinnen. Er bestaan grote verschillen in hulpbronnen die correleren met schoolprestaties. Daarnaast groeien kinderen op in wijken met verschillende niveaus van leefbaarheid die ook een bron van kansenongelijkheid blijken te zijn. Doorrekening van deze verschillen toont een effect op het latere inkomen. Beleidsopties om vooral ontwikkel- en ontspanningsmogelijkheden te vergroten lijken kansrijk om kansen meer gelijk te maken voor jonge kinderen en zo inkomensverschillen te verkleinen.

Gebruikte methode
Het onderzoek bestaat uit een literatuuroverzicht aangevuld met een enquête onder leerkrachten. De berekeningen zijn gemaakt aan de hand van Kansrijk Onderwijsbeleid van het Centraal Planbureau.